Hafta Hafta Gebelik Gelişimi Nasıl Olur?

Sevgili Anne ve Baba Adayları,

Hamilelik, bir kadının hayatındaki en özel ve heyecan verici dönemlerden biridir. Gebelik sürecinde, anne adayları ve bebekleri birlikte büyürken birçok değişim ve gelişim yaşanır. Bu yazıda, gebeliğin başlangıcından doğuma kadar olan süreçte, her bir haftada bebeğin gelişimini, anne adayında meydana gelen değişiklikleri ve önemli testler ile kontrolleri ele alacağız.

Döllenme ve Embriyonik Dönem (Hafta 1-4)

Hafta 1: Gebelik, adet döneminin başlangıcından itibaren hesaplanır. Ancak, genellikle döllenme gerçekleştikten 2 hafta sonra gebelik tespit edilebilir.

Hafta 2: Döllenme gerçekleşir ve zigot oluşur. Döllenmeden yaklaşık 30 saat sonra yumurta ikiye bölünür ve bu döneme zigot denir. Birkaç gün boyunca tüpte sperm ile döllenmiş yumurta bir taraftan bölünerek çoğalırken (zigot) bir taraftan da rahime doğru hareket ederek rahim içine varır. Zigot, fallop tüplerinden rahme ilerler.

Hafta 3: Zigot, rahme yerleşir ve hücre bölünmesi başlar. Embriyo adını alan hücre kümesi, hızla bölünmeye devam eder. Embriyo, rahmin iç tabakasına implantasyon gerçekleştirir. Kalp atışları başlar. Anne adayında, gebelik hormonu üremeye başlar ve beklenen adet tarihine yaklaşık bir hafta kala gebelik testi pozitif çıkar. Hala gebelik ile ilgili anne adayında hiçbir belirti olmaz. Çoğunlukla gebeliğin ilk belirtisi, bir hafta sonra beklenen adet tarihinin gecikmesi olacaktır.

Hafta 4: Anne adayı, adet olması gerekirken gecikme olur. İdrarda gebelik testi pozitif çıkar. Bazı kadınlar gebelik testi pozitif olmadan da bazı erken gebelik bulgularını hissedebilir. Bunlar; ağrılı ve şişkin göğüsler,  yorgunluk, sık sık idrara çıkma, mide bulantısı ve kusma, vücut ısısında artışı, lekelenmeler ve kanamalar olabilir.

Gebelik testi pozitif olduğunda ya da planlı gebelik isteği olduğunda, gerek bebeğin, gerekse kendi sağlığınız için folik asit almaya, sağlıklı beslenmeye ve gebelik takibi için testlerinizi yaptırmaya başlamamız gerekir.

Organ Oluşumu (Hafta 5-8)

Hafta 5: Bebek, fasulye tanesi kadar küçüktür ve embriyo aşamasındadır. Temel organları oluşmaya başlar. Bebek amniyotik kese içinde sıvı dolu bir ortamdadır. Plasenta anne ile bebek arasındaki besin, oksijen ve atık maddelerin alışverişine başlar. Anne adayında; hormon seviyesi yükselir, duygusal değişiklikler, rahatsızlık ve ruh hali değişiklikleri artar. Yorgunluk hissi görülür. Göğüslerdeki hassasiyet daha fazlalaşır ve büyür. Kabızlık görülebilir. Daha fazla sıvı ve lifli yiyecekler tüketmek bu sorunu çözmenizde fayda sağlayabilir.

Hafta 6: Bebeğin kalbi ve temel organ sistemleri oluşur. Baş, gözler, kulaklar, eller ve ayaklar şekillenmeye başlar.

Hafta 7: Bebeğin beyin, omurilik ve merkezi sinir sistemi gelişir. Kol ve bacak tomurcukları belirginleşir.

Hafta 8: Bebeğin gözleri, kulakları ve burnu belirginleşir. Eller ve ayaklar artık parmaklarla ayrılır. İçkulak ve dil gelişir, üst çene ile birlikte ağzın üst kısmı yani damak oluşur. Göz kapağı gözü kapatacak büyüklüğe gelir. Cinsel organlar gelişir fakat kız mı yoksa erkek mi olduğu henüz tespit edilemez. Rahim tenis topu büyüklüğünü geçer. Mesaneye fazla baskı yaptığı için tuvalete sık gitme ihtiyacı oluşur. Bulantılar en yoğun olarak bu haftada hissedilir. Diş etlerinde hassasiyet ve kanama yaşanabilir. İlk üç ay bitince diş hekimi kontrolüne gitmek faydalı olacaktır.

Fetal Dönem Başlangıcı (Hafta 9-12)

Hafta 9: Embriyo, fetus aşamasına geçer. Organ ve sistemler hızla büyümeye devam eder. Bebeğin cinsiyeti belirlenmeye başlar. Bebek 2 cm boyutuna ulaşır. Kalbin 4 odacığa bölünmesi tamamlanır. Bebeğin şekli artık daha fazla belirgindir. Karaciğer kan hücreleri yapmaya başlar. Kemikler oluşur, el ve ayak parmakları oluşur. Anne adayının görüntüsü halen gebe gibi değildir ama kendindeki bütün değişikliklerin farkındadır. Kilo alımı başlar. Bu dönemde normal beslenmeye devam edilmesi önemlidir. Fazla kilo almanın size de bebeğinize de faydası olmayacaktır. Gebelik hormonları yüzünden cilt daha yağlı hale gelir. Fazla su tüketmek cilt yağlılığını azaltmada fayda sağlar. Bulantı ve kusma halen yoğun olabilir. Baş ağrısı görülebilir. Doktor kontrolünde bulantı ve baş ağrısı için ilaç kullanılabilir. İdrar yolu şikâyetleri fazlalaşabilir.

Hafta 10: Bebek artık bir insan formuna benzer. Parmaklar ve ayak parmakları belirginleşir. Cilt hala yarı şeffaf görünümde ince kol ve bacaklar kıvrılabilir. Çene kemiklerinde süt dişleri oluşur. Rahim büyüklüğü greyfurt kadar olur. Anne adayında, hafif kilo alımı başlar. Karın ve kalça bölgesi genişler. Spora başlamak faydalı olacaktır. En ideali yürüme ve imkân varsa yüzmedir.

Hafta 11: Bebeğin yüzü, gözleri ve dudakları daha belirgin hale gelir. Organ gelişimi devam eder. Bebeğin başı vücut büyüklüğü kadar olur. Kemikleri sertleşmeye başlar. Parmak izi oluşur. Artık tarama testlerine karar vermenin zamanı gelmiştir. Detaylı ultrason muayenesi sonrasında ikili tarama testi ya da fetal DNA testi (non-invasive prenatal test - NIPT) için karar verip, 11-13. haftalar arasında yaptırılması gerekir. Ailesinde ve daha önceki gebeliklerinde genetik sorunları olanların mutlaka daha detaylı bir şekilde araştırılması gerekir. Anne adayı, bulantı ve kusmaların azalmaya başlamasıyla, kendisini daha iyi hisseder. Ancak kabızlık ve mide yanmaları görülebilir. Süt, yoğurt, peynir gibi kalsiyum içeren yiyeceklerin tüketimini artırıp düzenli olarak egzersiz yapmak gerekir.

Hafta 12: Bebeğin cildi ince bir tabaka ile kaplanır. Bebek, artık hareket etmeye başlar ancak anne tarafından hissedilmez. Refleksleri başlar, parmaklar açılır kapanır, ayaklar bükülür ve ağızda emme hareketleri başlar. Baş, gövdenin yarısı büyüklüğündedir. Bağırsaklar hızla büyür, böbrekler idrar üretmeye ve bebek amniyotik sıvı yutmaya başlar. Anne adayının rahmi, karından hissedilecek büyüklüğe gelir. Rahim yukarı doğru geldiği için idrar torbasına baskı azalır, bulantı ve kusma iyice azalır ve daha rahat bir döneme girilir. Reflü olma ihtimali başlayacağı için yemek sonrası hemen uzanmamak gerekir. Vajinal akıntıda da artış olur. Ciltte renk koyulaşması başlar. Yüzde koyu noktalar ve çiller oluşur ve buna gebelik maskesi (kloazma gravidarum) denir Göbekten pubik bölgeye doğru linea nigra adı verilen koyu çizgi oluşmaya başlar.

Cinsiyet Belirlenmesi ve Hızlı Büyüme (Hafta 13-16)

Hafta 13: Bebek, parmaklarını kavuşturabilir ve yüz ifadelerini yapabilir. Cinsiyet belirlenmesi için ultrason yapılabilir. Bebeğin ses telleri gelişmeye başlar. Anne adayı kendisini daha mutlu hisseder. Memede klostrum (doğumda gelen ilk süt) oluşumu başlar. Artık düşük ihtimali oldukça azalmıştır. Sabah bulantıları sona erer ve yorgunluk hissi azalır.

Hafta 14: Bebeğin cinsiyeti genellikle belirlenebilir. Hızlı bir büyüme dönemi başlar ve bebeğin hareketleri artar. Tırnaklar oluşmaya başlar. Ultrasonda emme hareketi çok rahat görülür. Anne adayı bu dönemde karında büyüme olmasa, gebe olduğunu bile hissetmeyebilir. Fazla kilo almamak için egzersiz yapmaya devam etmek gerekir.

Hafta 15: Bebeğin kemik gelişimi hızlanır ve kemik iliği üretmeye başlar. İnce kıllar (lanugo) ve verniks tabakası oluşur. Bebeğin göz kapakları halen kapalıdır. Ancak ışığa duyarlılık oluşur. Eğer karın bölgesine ışık tutarsak bebek yönünü çevirir. Amniyotik sıvı, solunum sistemini doldurarak akciğer gelişimine yardımcı olur. Bu dönemde bazı gebelerde burun kanaması görülebilir. Bunun sebebi kan hacmindeki artış ve damarlarda oluşan genişleme ile oluşan tansiyon düşmesidir.

Hafta 16: Bebeğin cilt altı yağ dokusu oluşmaya başlar. Bebek hareketleri hissedilmeye başlanabilir. Bacaklar daha gelişir ve bebeğin tekmeleri zayıf olan anne adaylarında hissedilebilir. (İlk gebelikte 18-20 haftaya kadar bebek hareketleri hissedilemeyebilir.) Kafasını daha kolaylıkla yukarı kaldırabilir. Kordon büyür, uzar ve daha kalın hale gelir. 2 arter 1 ven ultrasonda rahatlıkla görülür. Anne adayının bacaklarda kramplar görülebilir. Bu dönemde 3’lü veya 4’lü tarama testi yaptırılmalıdır. (15-18 haftalar arası).

Ultrason Muayenesi ve Hareketlenme (Hafta 17-20)

Hafta 17: Bebek, kas ve kemikleri güçlenir ve hareketleri belirginleşir. Bebek eklemlerini ve iskelet sistemini kolayca hareket ettirir. Bebek, 150 gr ve 13 cm gelir. İskelet sistemi yumuşak kıkırdaktan, kemik yapısına dönmeye başlar. Anne adayları, bel ve bacak ağrılarını azaltmak için yarım topuklu ayakkabılar giymelidir. Rüya görmede artış olur. Ultrason muayenesi yapılarak bebeğin gelişimi değerlendirilir. Eğer amniyosentez gerekli ise en uygun zaman 17. hafta olup 15-19. haftalar arasında yaptırılabilir.

Hafta 18: Bebeğin kemikleri sertleşmeye başlar ve işitme yeteneği gelişir. Anne adayı, bebek hareketlerini daha sık hissedebilir. Kız bebeklerde tüpler oluşur. Erkek bebeklerde penis oldukça belirgin hale gelir. Bebek 200 gr 14 cm olur. Bebek esneyebilir ve hıçkırabilir. Anne adayının kan basıncı oldukça fazla düşer. Artık istirahat halindeyken sol yana yatmalı. Yatış veya oturur pozisyonda ayağa çok ani kalkmamalıdır. İştahta çok fazla artış olur. Özellikle istirahat halinde bebek hareketleri hissedilmeye başlar. İlk gebeliklerde 21-22. haftaya kadar bebek hareketleri hissedilmeyebilir. 18-20 haftalık dönemde, ultrasonda; kalp, beyin, omurlar, böbrekler gibi bebeğin fiziksel gelişimi ve morfolojik görüntüsü detaylı olarak incelenir. Tarama testlerinde ve ultrason görüntülerinde anormallik tespit edilirse fetal DNA ve amniyosentez için karar verilir.

Hafta 19: Bebek, artık anne adayının sesini duyabilir ve tepki verebilir. Bebek, ince kıllar (lanugo) ile kaplanır ve tırnakları uzar. Bebeğin duyuları; koklama, görme, dokunma, tat ve duyma gelişir. Bebek, 250 gr ve 15 cm olur. Bebeğin uyuma periyotları daha düzenli hale gelir. Günde toplam 18 saat uyuyup 6 saat hareket eder. Anne adayının cildinde değişiklikler başlar. Meme ucunda dudaklarda, yanakta koyulaşmalar başlar ve buna gebelik maskesi denir. Doğumdan sonra bu lekeler azalır. Güneş kremi kullanmak bu lekeleri azaltır. Uterus’un sağa sola hareketinde oluşan gerilme nedeniyle ağrılar hissedilir. Depresyon ve kaygı bozukluğu durumlarında mutlaka uzman yardımı alınmalıdır.

Hafta 20: Bebeğin cilt altı yağ dokusu oluşmaya devam eder. Ultrason muayenesi, bebeğin gelişimini izlemek için yapılabilir. Bebek yaklaşık 320 gr ve 16 cm boyunda (Bu haftaya kadar bebek boyu baş-popo arası sonrasında ise baş-topuk arası ölçülür). Kemik iliğinden kan yapımı başlar. Bebeğin cildi verniks denen bir madde ile kaplanarak amniyotik sıvıdan zarar görmesi engellenir. Anne adayı artık gebeliği yarıladınız. Uterus artık göbek hizasına gelir. Uterus karın boşluğunda daha çok yer kapladığı için bağırsaklar yukarı doğru çıkarak akciğer ve kalbe daha az yer kalmasına neden olur. Özellikle yatıldığı zaman nefes darlığı hissedilmeye başlanabilir. Bu dönmede; demir ve diğer minerallere daha çok ihtiyaç vardır.

Solunum ve İşitme Gelişimi (Hafta 21-24)

Hafta 21: Bebeğin akciğerleri gelişmeye başlar ve solunum alıştırmaları yapar. İnce kıllar (lanugo) ve verniks tabakası artarak kalınlaşır. Artık bebeğin hareketleri iyice belirgin hale gelir. Kaşları ve dudakları iyice belirginleşir. Bebek, yaklaşık 390 gr ve 24 cm olur. Eller ve ayakların büyüklükleri, vücudun diğer taraflarına oranla daha uygun hale gelir. Anne adayında varisler oluşmaya başlayabilir. Mümkün olduğunca istirahat halinde ayakları yukarı kaldırmak faydalı olacaktır. Midede yaşanan baskıdan dolayı yanma ve hazımsızlık başlayabilir. Yanma çok fazla ise mutlaka doktor kontrolünde değerlendirilmelidir. 32. haftaya kadar gezmek ve uçak ile seyahatte normal gebeliklerde sorun olmaz. Ancak seyahatlerde sık sık mola verilip hareket etmek önemlidir.

Hafta 22: Bebek, hızla büyümeye devam eder ve kilo alır. Bebek, yeni doğanın minik kopyası halini alır. Gözler oluşur fakat iris hala renkli değildir. Pankreas hormon üretimine başlar. Bebek yaklaşık 450 gr ve 26 cm boyuna gelir. Sürekli hareket halindedir ve pozisyon değiştirir. Anne adayında cilt değişiklikleri artmaya devam eder. Kalça, karın ve göğüste selülitler oluşmaya başlar. Ciltte kaşıntı olabileceği için nemlendirici kremler kullanılmalıdır. Duşlar ılık suyla alınmalı, çok sıcak suyla duş yapmaktan kaçınılmalıdır.

Hafta 23: Bebeğin cilt altı yağ dokusu daha da kalınlaşır ve cildi pürüzsüz hale gelir. Bebek, hızlı göz hareketleri yapar. Bebeğin kulakları daha iyi duymaya başlar. Akciğer, solunuma hazır hale gelmek için sürfaktan üretmeye başlar. Bebek, yaklaşık 500 gr ve 28 cm boyuna gelir. Ciltteki tüyler (lanuga) daha koyu hale geldiği için ultrasonda görülebilir. Bebek pankreası insülin üretmeye başlar. Anne adayının ayaklarında ödemler oluşmaya başlar. Ayak bileklerinin yukarısında, bacakların ön yüzünde ödem olması tehlike işaretidir. Çoğu gebe, kan hacminin artışına bağlı olarak sıcaklık hissetmeye başlar. Bu dönemde, hava sıcaklığına bağlı olarak ince giyinip bol sıvı alınmakta fayda vardır.

Hafta 24: Bebeğin akciğer hava kesecikleri gelişir ve solunum egzersizleri yapar. Anne adayı, bebek hareketlerini daha belirgin bir şekilde hissedebilir. Bebek hızla büyümeye devam eder, yaklaşık 600 gr, 30 cm olur. Bu dönemde erken doğan bebeklerin artık yaşama şansı vardır. Bu haftadan itibaren (24-28. haftalar arasında) gebelikte şeker hastalığı tespiti için şeker yükleme testi yapılmalıdır. Şekerin yüksek olması akciğer gelişimini yavaşlatır. Şekere bağlı gelişen iri bebek, normal doğum olasılığını azaltır. Şeker sorunu varsa diyete başlamak gerekli. Diyet ile düzelmiyorsa uzman kontrolünde diyabet için insülin kullanılması gerekebilir.

Göz Açıklığı ve Bebek Bakımı Hazırlıkları (Hafta 25-28)

Hafta 25: Bebeğin göz kapakları açılır ve gözlerini açabilir. Beyin dalgaları düzenli hale gelir; duyar ve görebilir. Bebeğin cildindeki kırışıklıkların altı yağ dokusu ile dolmaya başlar ve cilt daha düzgün hale gelir. Saçlar çıkmaya başlar. Bebek, yaklaşık 700 gr ve 32 cm olur. Anne adayı, sık sık kasılmalar ve pelvik baskı gibi şikayetler yaşayabilir. Bacak krampları artmaya başlar. Rahim, alt kaburgalar hizasına kadar büyür. Anne adayında da fazladan saç çıkmaya başlar. Ancak endişelenmeyin, doğumdan sonra dökülecektir.

Hafta 26: Bebek, solunum alıştırmaları yapar ve amniyon sıvısını yutar. Amniyotik sıvı akciğerlerin içine girip çıkmaya başlar. Akciğer gelişimi devam eder. Eğer erken doğum olursa bebeğin bu haftadan sonra yoğun bakım ünitelerinde hayatta kalma oranı %80’lere varır. Erkek çocuklarda testisler iner. Bebek, yaklaşık 900 gr ve 34 cm boyundadır. Eğer çalışıyorsa, anne adayının gebelik izni alarak dinlenmesi önemlidir. Ani şişlik (ödem), baş ağrısı, görme bulanıklığı, geçici görme kaybı, üst karın bölgesinde ağrı ve hassasiyet gebelik zehirlenmesi (preeklampsi)  bulgularındandır. Uzun süreli yürüme, oturma, ayakta kalma sırt ağrılarını arttırır. Vücudun ağırlık merkezi öne kaydığı için yürüyüş şekli değişir. Bel ve bacak ağrılarını azaltmak için bacak ve bel kaslarının gerilimini yarım topuklu ayakkabı ve evde yarım topuklu terlik giyerek azaltılabilir. Bu haftadan itibaren yalancı doğum ağrıları (Braxton Hicks kasılmaları) başlar.

Hafta 27: Bebeğin akciğerleri olgunlaşır ve solunum egzersizleri artar. Bebekte periyodik uyku ve uyanıklık dönemleri başlar. Akciğer büyümesi son halini alır ancak henüz dışarıda nefes alıp verecek olgunlukta değildir. Bebek, 1000 gr ve 36 cm boyundadır. Kas gelişimi tamamlanıp vücut oranları uygun hale gelmesine rağmen hala oldukça zayıftır. Parmaklarını emmeye başlar. Anne adayında sırt ağrıları ve bacak krampları sıklaşır. Ciltte koyulaşma artar ve kaşıntılar olabilir.  Kilo alımı bu haftadan itibaren daha hızlı olabileceği için spor ve diyet daha önemli hale gelir. Eğer yapılmamışsa boğmaca aşısının zamanıdır. Anne adayı, doğuma hazırlık için bebek bakımı ve emzirme kurslarına katılabilir.

Hafta 28: Bebeğin vücut ağırlığı hızla artar ve kemikleri güçlenir. Bebeğin görüşü kuvvetlenir. Dışarıdan gelen ışığı algılar ve gözlerini kırpar. Hızlıca kilo almaya başlar. Bebek, yaklaşık 1200 gr ve 37 cm boyundadır. Anne adayı, eğer kan uyuşmazlığı varsa gerekli olan testi yaptırdıktan sonra bebeğin kanının Rh(+) olma ihtimali nedeniyle kan uyuşmazlığı iğnesini yaptırmalıdır. Gebeliğe bağlı sırt ağrıları, bacak krampları, yanma, hazımsızlık, el ve ayaklarda şişme gibi şikâyetler artmaya başlar. Artık alyans ve yüzük takmamak gerekir. Uykuda nefes darlığı gelişirse yastık sayısını arttırmak faydalı olacaktır. Anne adayı, doğum ekipmanlarını hazırlamalı ve doğum planı yapmalıdır.

Solunum Egzersizleri ve Ağırlık Artışı (Hafta 29-32)

Hafta 29: Bebek, solunum egzersizleri yapar ve amniyon sıvısını yutar. Kas ve akciğerler olgunlaşmaya devam eder.  Kafa, gelişen beyin sığabilsin diye daha büyük hale gelir. Bebek, yaklaşık 1350 gr ve 38 cm boyuna gelir. Anne adayının, gereken ihtiyacını karşılamak için daha fazla protein, C vitamini, folik asit, demir ve kemik gelişimi için kalsiyuma ihtiyacı vardır. Uterusun baskısı nedeniyle bu dönemde mide yanmaları, gaz ve kabızlık artmaya başlar ve hemoroit görülebilir. Yüksek lifli gıdalar ve fazla sıvı tüketilmeli ayrıca düzenli olarak egzersiz yapılmalıdır. Anne adayı, kilo alımı ve ağırlık artışı yaşar.

Hafta 30: Bebeğin vücut ağırlığı hızla artar ve kemikleri güçlenir. Bebekte lanugo adı verilen ince tüyler kaybolup kafada saç çıkmaya başlar. Bebek, yaklaşık 1500 gr ve 40 cm boyuna gelir. Anne adayı kendini yorgun hisseder ve uyku sorunları yaşamaya başlar. Hormonların etkisi ile eklemlerde gevşeme ve ruhsal değişiklikler (anksiyete, depresyon gibi) ortaya çıkabilir. Artan bel ağrıları nedeniyle gece uykuda, bacak aralarını fazladan yastık ile desteklemek şikâyeti azaltabilir. Anne adayı, sık sık idrara çıkma ihtiyacı hissedebilir.

Hafta 31: Bebek, doğum pozisyonunu almaya başlar ve baş aşağı yönde pozisyonlanır. Bebek başını bir taraftan diğer tarafa dönebilir. Çok hareket etmesinden dolayı annede uykusuzluk olabilir. Bebek, yaklaşık 1700 gr ve 41 cm boyuna gelir. Bebeğin cilt altı yağ dokusu arttığı için ciltte pürüzsüz görüntü oluşur. Anne adayında, yalancı doğum ağrıları (braxton hick kasılmaları) süreklilik kazanırsa bu erken doğum ihtimali yaratabilir. Ağrılar süreklilik arz ederse mutlaka doktorunuza haber vermeniz gerekir. Anne adayı, sık sık kasılmalar ile pelvik baskı yaşayabilir.

Hafta 32: Bebeğin hareketleri daha belirgin hale gelir ve anne adayı bu hareketleri daha sık hisseder. Bebeğin ayak ve el tırnakları oluşur. Göz gri renk alır ancak göz rengi doğumdan sonra değişir. Bebek, yaklaşık 1900 gr ve 42 cm boyuna gelmiştir. Çoğu bebek artık makat pozisyonundan baş pozisyonuna dönmüş olur ve bu pozisyon nadiren değişir. Uterus artık diyafram ve mideye baskı yaptığı için anne adayının nefes darlığı ve mide yanması şikâyetleri artar. Amniyotik sıvı artışı ve rahmin hızlı büyümesi kasık ve kalçada ağrı artışına neden olur. Erken doğum riski için kanama, lekelenme, ağrılı ve ağrısız düzenli kasılma, su gelmesi, uzun süre bebeğin hareketini hissetmeme gibi şikâyetler yaşanırsa hemen muayene olunması gerekir. Sırt ağrılarında artış olur. Gece yatarken yastığınızı yükseltmeniz gerekir. Anne adayı, doğuma hazırlık için doğum kurslarına katılabilir.

Bebek Hareketleri ve Doğum Hazırlığı (Hafta 33-36)

Hafta 33: Bebeğin hareketleri artar ve pozisyonunu alır. Bebeğin iskelet kemiklerinde sertleşme olur ancak kafa kemikleri birleşmez. Doğumda kemikler birbirine yaklaşarak alan daraltır ve doğum daha kolay olur. Bebeğin beyin ve sinir sistemi geliştiği için emme ve yutma refleksi tam olarak gelişir. Bebek, yaklaşık 2100 gr ve boyu 43 cm olur. Karaciğerinde demir depolamaya başlar. Bu demiri, doğumdan 6 ay sonra kullanmaya başlar. Anne adayının, ödem ve kilo artışına bağlı sinir sıkışması nedeniyle el ayak ve bileklerinde karıncalanma ve hissizlik yaşanabilir. Bebeğin hareket tarzı ve zamanı artık belirgin hale gelir. Eğer hareket hissedilmezse bu acil bir durum olduğunu gösterir. Anne adayı, doğuma hazırlık için doğum planı yapmalı ve doğum ekipmanlarını hazırlamalıdır.

Hafta 34: Bebeğin derisi artık kırışık değildir ve cildi daha dolgun hale gelir. Bebeğin yağ dokusu, eğer doğum olursa ısı kontrolünü yapacak düzeye gelir. Eğer erken doğum olursa bu haftadan itibaren önemli bir sorun olmadan yaşayabilir. Bebek, 2400 gr ve boyu 44 cm olur. Anne adayında yorgunluk yeniden sorun olmaya ve duygusal dengesizlikler yaşanmaya başlar. Ağrılar ve uykusuzluk belirgin hale gelebilir. Bacaklardaki gerilmeye bağlı bacak ağrılarında artış yaşanır. Anne adayı, doğuma hazırlık için doğum ekipmanlarını gözden geçirmeli ve varsa eksiklerini tamamlamalıdır.

Hafta 35: Bebeğin büyümesi yavaşlar ve doğum pozisyonunu korur. Böbrekler artık tamamen gelişmiştir. Günde yaklaşık 1 litre amniyotik sıvı yutup idrar yapabilir. Karaciğeri bazı atık maddeleri yok edecek duruma gelmiştir. Birçok temel fiziksel gelişim tamamlanmış ve bebeğin yaklaşık kilosu 2500 gr, boyu 45 cm olmuştur. Anne adayının karnı artık iyice büyümüştür. Özellikle sağ tarafta kaburgalara baskı artar. Sol tarafta mide olduğu için kaburgalara büyüyen uterusun baskı yapması zor olur. Bu haftadan itibaren doğum şeklini planlamak gerekir. Riskli gebelik varsa kontrollerin sıklığı doktorun planlamasına göre arttırılır. Anne adayı, doğum süreci hakkında bilgilendirilmeli ve doğum planını gözden geçirmelidir.

Hafta 36: Bebeğin başı pelvisin altında yer alır ve doğum pozisyonunu korur. Bebeğin vücudundaki tüylerin çoğu dökülür ve cilt verniks kazosa ile kaplanır. Bebeğin kilosu 2800 gr ve boyu 46 cm olur. Akciğer ve sindirim sistemi gelişimini tamamlar. Bu haftadan sonra bebek yeterince gelişmiş olup doğum her an olabilir. Anne adayında, doğumdan önceki 1-2 hafta önce uterusun tepe noktasının aşağıya inmiş olması nedeniyle nefes almada rahatlama olabilir. Bu inme, nefes almanızda rahatlama sağlarken aşağıya olan baskı nedeniyle yürümeyi zorlaştırabilir, daha sık idrara gitme ihtiyacı olur. Braxton hick kasılmaları gittikçe daha sık ve daha kuvvetli olmaya başlar. Anne adayı, doğumun yaklaştığını hissedebilir ve heyecan duyabilir.

Doğum Yaklaşıyor (Hafta 37-40)

Hafta 37: Bebeğin doğum pozisyonu sabitlenir ve hazırlıklar tamamlanır. Bebek artık 3000 gr ve 47 cm büyüklüğündedir. Yani artık doğum büyüklüğüne ulaşmıştır. Doğum zamanı gelmiş olsa bile planlı sezaryen yapılacaksa 38. haftaya kadar beklemek gerekir. Vajinal doğuma uygun olup olmadığını anlamak için pelvik muayene ile pelvis açıklığı kontrol edilir. Açıklık normal değilse veya bebeğin pozisyonu vajinal doğum için uygun değilse sezaryen planı yapılır. Kasılmalarla birlikte vajinal akıntıda artış başlar. Bebeğin hareketlerini takip etmeniz gerekir. Çalışan anne adayları için doğum öncesi zorunlu izne ayrılma vakti gelmiştir. Anne adayı, doğum belirtileri ve işaretlerini gözlemlemeli ve doğum planını uygulamaya başlamalıdır.

Hafta 38: Bebeğin akciğerleri tam olarak gelişir ve solunum için hazır hale gelir. Bebeğin organları tamamen gelişmiştir. Artık dışarı hayata hazırdır. Bebek 3300 gr ve 49 cm. olmuştur. Anne adayının bundan sonraki en büyük sıkıntısı beklemektir. Anne adayları hemen doğum yapacağını düşünür. Doğum ağrıları düzenli ve gittikçe hem şiddeti hem de sıklığı artan ağrılardır. Ayak bileklerindeki şişlikler iyice artar. Preeklampsiye tekrar dikkat etmek gerekir. Anne adayı, doğum ekipmanlarını ve hastane çantasını hazırlamalıdır.

Hafta 39: Bebeğin doğum için hazır olduğu belirtileri gözlemlenebilir. Erkek bebekler kızlara göre biraz daha ağır olurlar. Bebek yaklaşık 3700 gr ve 50 cm. olmuştur. Normal doğum beklenirken bebek hareketleri iyi takip edilmeli ve kontroller aksatılmamalı. Ölçümler iri bebek olduğunu gösterirse (4000 gr üzeri) vajinal doğumu beklemek yerine sezaryen planı yapmak gerekir. Anne adayı, doğumun başlaması için belirtileri gözlemlemeli ve doğum ekibiyle iletişimde olmalıdır.

Hafta 40: Kilo tahmini yapmak artık zordur.  Bebek 4000 grama yaklaşır ve 51 cm boyuna gelir. Eğer vajinal doğum şartları uygun ve bekleyeceksek 3 günde bir biyofizik profil bakılmalı. Anne adayı, doğum sancıları başladığında, bir doğum merkezine veya hastaneye gitmeli ve doğum süreci başlatılmalıdır. Beklenen doğum tarihi gelir ve doğum gerçekleşir.

Ve böylece 40. Hafta tamamlanmış olur.

41. Haftada, halen doğum gerçekleşmemişse bu hafta sonunda artık doğum eylemini başlatıcı müdahalenin yapılmasının zamanı gelmiştir. Çünkü daha fazla beklemek; iri bebek ihtimalini artacağı için vajinal doğum olasılığının azalmasına ve çok daha önemlisi plasental yetmezlik ihtimalinin artması nedeniyle ani bebek ölümünün yaşanmasına neden olabilir.

Doğum sonrası bebeğinize yapılması gerekenleri hatırlatmak gerekirse:

Topuk kanı ile fenilketonüri ve hipotiroidi için yenidoğan tarama testi,

Vitamin K enjeksiyonu kanama sorunu olmaması için,

Hepatit B aşısı,

İşitme testi,

Unutmamak gerekir ki; her bir hafta, anne adayı ve bebek için önemli bir dönüm noktasıdır. Bu süreçte düzenli doktor kontrolleri, sağlıklı beslenme, egzersiz ve stresten uzak durmak son derece önemlidir. Her anne adayı ve bebeği farklıdır, bu nedenle bireysel ihtiyaçlara göre hareket etmek en doğrusudur.

Sağlıklı ve mutlu bir gebelik dilerim.

Op. Dr. Muzaffer ŞENGÜL